سازه های آبی شوشتر

سازه های آبی شوشتر، حاصل مهندسی دوران هخامنشیان و ساسانیان در دل شهر شوشتر است. این سازه های تاریخی مجموعه‌ای به هم پیوسته از 13 اثر تاریخی شامل پل ها، بندها، آسیاب‌ها، آبشارها، کانال‌های دست کند و تونل‌های عظیم هدایت آب هستند که در ارتباط با یکدیگر از حدود 2000 سال پیش تا کنون به خوبی کار می‌کنند و در برابر حوادث دوران پابرجا مانده اند.
دشت خوزستان که در پائین دست کوه های بلند و برف گیر زاگرس جای گرفته و از جنوب به خلیج فارس راه می‌برد، از جمله معدود مناطق پرآب ایران است و بزرگترین رودهای دائمی ایران یعنی کارون، کرخه و دز در این استان جریان دارند. رودخانه گرگر که شاخه ای از رود کارون است، درست از میان شهر شوشتر عبور می‌کند و سازه های آبی شوشتر بر روی شاخه گرگر بنا شده اند.
در مناطقی چون شوش و شوشتر، آبرفت این رودها، زمین را مستعد کشاورزی در مقیاس وسیع کرده است. اما بهره گیری موثر از آب مستلزم مهندسی پیچیده ای است که طی هزاران سال در این نواحی شکل گرفته است. این مهندسی که سرآغاز آن را باید به دوران ایلامی (پیش از میلاد) نسبت داد، سه وظیفه دارد : اول، مهار کارون و جلوگیری از طغیان های مخرب آن. دوم، تامین و توزیع آب برای زمین های کشاورزی و سوم، بهره گیری از نیروی آب برای صنایع وابسته به کشاورزی.
مادام ژان دیولافوآ، باستان شناس نامدار فرانسوی، در سفرنامه ی خود از این محوطه به عنوان مهم ترین مجموعه صنعتی پیش از انقلاب صنعتی یاد کرده است. این سازه ها آب رود کارون را میان تمامی نقاط شوشتر و شهر های اطراف تقسیم می‌کرد. پیشینه ی ساخت آسیاب ها وتونل های این محوطه به دوران هخامنشی برمی گردد. آسیاب های موجود در محوطه نیز اکثرا در دوران صفوی ساخته شده و در اثر سیل سال 1342 ویران شده اند. پی ساختمان های موجود مربوط به دوره ساسانی است که در دوران قاجار مرمت و بازسازی شده است.
به دلیل اهمیت این مجموعه آبی، این منطقه از دوران ایلام باستان تا اواخر قاجار، محل استقرار حکومت های محلی بر فراز صخره ی شوشتر بوده است. پس از گذشت 18 قرن از عمر سازه های آبی شوشتر این بناها در سال 2009 میلادی و 1388 شمسی به عنوان دهمین اثر کشوری و دومین اثر استان خوزستان بعد از زیگورات چغازنبیل در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیدند.